Smaaklessen
Wat proef je nog met je neus dicht? Staat sinaasappelsap in de Schijf van Vijf? Hoe wordt van zonnebloemen zonnebloemolie gemaakt? Wat betekent biologisch? En hoe maak je een lekker en gezond recept? Met deze vragen gaan leerlingen aan de slag tijdens Smaaklessen.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Hét lespakket over gezond en duurzaam eten
Door te proeven, ruiken, horen, voelen en kijken verkennen leerlingen hun eten. Zo leren ze spelenderwijs over gezond en duurzaam eten. Smaaklessen wordt al op meer dan 5000 schoolvestigingen in het primair en speciaal onderwijs gebruikt en is een bewezen effectief programma.
Een gezond en gevarieerd eetpatroon is belangrijk voor de groei en ontwikkeling van kinderen. Daarnaast is een duurzame voedingskeuze beter voor het milieu en de wereld om ons heen. Veel kinderen eten te weinig groente en fruit of ontbijten niet gezond. Niet alle kinderen leren thuis over gezonde en duurzame voeding. Door kinderen voedselvaardigheden bij te brengen, kunnen ze nu én later gezonde en duurzame keuzes maken.
"De lessen die de leerlingen het meeste bijblijven zijn toch wel de lessen waarbij je echt actief proeft, ruikt en kennismaakt met verschillende producten." – Leerkracht groep 7-8
Aan de slag!
Hoe is Smaaklessen opgebouwd?
Voor iedere groep zijn er vijf lessen, met uitzondering van groep 1/2, die negen lessen hebben. Het lesmateriaal bestaat uit een lerarenhandleiding en een digibordmodule. De handleiding bevat een beschrijving van alle lessen. Alles is volledig uitgewerkt zodat je zo snel mogelijk aan de slag kunt. De laatste les is een afsluitende les, waarbij je samen met de klas een kookopdracht gaat uitvoeren. Bij elke Smaakles zit een digibordmodule met filmpjes, spelletjes, illustraties en quizzes. Dit alles kun je vinden op het gratis lesportaal Chef! en in de lesmap.
Bij veel lessen vind je extra lesactiviteiten. Deze activiteiten zijn optioneel. Ze kunnen extra verdieping of verbreding geven of
ingezet worden bij bijvoorbeeld een plus- of klusklas. Er zitten zowel inhoudelijke als praktische opdrachten tussen. De meeste
activiteiten kunnen ook met een klein groepje onder leiding van een onderwijsassistent of hulpouder/-verzorger gedaan worden. De extra lesactiviteiten worden niet meegerekend in de tijdsduur van de les.
Wat heb je nodig voor Smaaklessen?
Je hebt hebt het volgende nodig voor Smaaklessen:
- De leerkrachtenhandleidingen.
- Materialen, zoals snijplankjes en bakjes.
- Boodschappen.
De leerkrachtenhandleiding
De leerkrachtenhandleidingen bevatten een beschrijving van alle lessen. Alles is volledig uitgewerkt zodat je zo snel mogelijk aan de slag kunt.
De handleidingen zijn inclusief de digibordmodules gratis beschikbaar op het lesportaal Chef!. Heb je ze liever hardcopy, schaf dan een Smaaklesmap (€75,-) aan.
Materialen
Voor de Smaaklessen heb je verschillende benodigdheden nodig. Denk bijvoorbeeld aan mesjes, snijplankjes, bekertjes en schaaltjes. Soms zijn deze materialen al aanwezig op school. Zo niet, dan kun je een ook een Smaakleskist lenen bij 1 van de 100 uitleenpunten, of een Smaakleskist aanschaffen (€335,-).
Boodschappen
Bij Smaaklessen hoort écht zien, ruiken, voelen en proeven. Dit betekent dat je voor veel lessen echte producten nodig hebt. Sommige producten zijn om van te proeven, andere zijn om te laten zien, bijvoorbeeld voor informatie op het etiket. Welke boodschappen je nodig hebt staat omschreven bij iedere les. Je vind dit overzicht ook hier.
Het is belangrijk om te weten welke leerlingen allergieën hebben of overgevoelig zijn voor bepaalde producten. Actualiseer de informatie voor je met Smaaklessen begint en houd rekening met allergieën bij het aanschaffen van producten. Meer informatie over allergieën staat op www.voedingscentrum.nl
Hoeveel kost Smaaklessen?
Het lesmateriaal inclusief de digibordmodules is gratis beschikbaar op het lesportaal Chef!.
Je kunt ook de lesmap (€75,-) of een Smaakleskist (€335,-) kopen. In de Smaakleskist zijn alle benodigdheden voor het geven van Smaaklessen aanwezig. De kist is aan te schaffen via de webshop, of te leen bij 100 uitleenpunten.
De kosten per groep voor de boodschappen zijn gemiddeld tussen de €40,- en €75,- per jaar. Voor groep 1-2 zijn de kosten iets hoger, omdat er voor deze groep meer lessen zijn. Hier vind je meer informatie over alle benodigdheden en boodschappen.
Je kunt eventueel geld en tijd besparen door:
- gebruik te maken van (lege) verpakkingen. Bij een aantal lessen proeven leerlingen de producten niet, maar gaan ze deze alleen bekijken. Denk aan een leeg pak halfvolle melk of een lege fles frisdrank.
- de (lege) verpakkingen in een kratje op een handige plek te leggen, zodat andere leerkrachten deze ook kunnen hergebruiken.
- gebruik te maken van afbeeldingen van producten, beschikbaar op een kopieerblad of op het digibord. In verschillende lessen wordt dit alternatief aangeboden.
Hoeveel tijd kost Smaaklessen?
Je kunt op het gratis lesportaal Chef! en in de lesmap per les vinden hoe lang de les duurt en wat de voorbereidingstijd is.
De meeste lessen duren 35-60 minuten. Per groep zijn er 5 lessen, met uitzondering van groep 1/2, die negen lessen hebben. De laatste les van iedere groep is een kookles. Hier rekenen we vaak 2 uur voor.
Houd qua voorbereiding rekening met het doorlezen van de handleiding, printen van een kopieerblad, het klaarzetten van alle benodigdheden en het (laten) regelen van de boodschappen
Bespaar tijd met het regelen van de boodschappen door:
- aan je eigen boodschappen de boodschappen voor de les toe te voegen;
- een onderwijsassistent of conciërge te vragen om de boodschappen te halen of online te bestellen;
- de leerlingen te vragen om producten mee te nemen;
- groente en fruit van het EU-Schoolfruitprogramma te gebruiken in de lessen.
Hoe passen Smaaklessen in het curriculum?
Er zijn verschillende manieren om voedseleducatie in te zetten:
- Project: verdeel de lessen over de dagen van de projectperiode.
- Verspreid over het schooljaar: maak van tevoren een planning, zodat alle lessen aan bod komen.
- Koppeling met reguliere lesmethoden in het onderwijs: hier vind je een overzicht welke Smaaklessen aansluiten op reguliere lesmethoden.
- Geef je ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO)? Bekijk deze pagina met suggesties over hoe je Smaaklessen hierbij kunt inzetten.
- Rondom toepasselijke (inter)nationale feestdagen of themaweken gedurende het jaar: bekijk onze Smaakkalender voor meer inspiratie.
Hulp nodig bij Smaaklessen? Denk ook eens aan de onderwijsassistent, enthousiaste ouders of een gastdocent. Op www.voedseleducatie.nl/gastdocenten vind je een gastdocent in jouw regio!
Bekijk hieronder een preview.
Start nu met Smaaklessen!
Koop de lesmap met handleidingen
Wil je graag de lesmap met de handleidingen en kopieerbladen ontvangen? Je kunt voor €75,- de lesmap in de webshop kopen.
Koop of leen een Smaakleskist
In de Smaakleskist zit de lesmap met het lesmateriaal en alle keukenmaterialen die je nodig hebt voor de Smaaklessen.
Gratis Smaaklessen op Chef!
Al het lesmateriaal van Smaaklessen, waaronder de handleiding, kopieerbladen en de digibordmodules vind je op het gratis lesportaal Chef!.
De vijf pijlers van Smaaklessen
Smaak
Leerlingen leren over smaak. Wat is het? Wat zijn de hoofdsmaken? Hoe proef je? Welke zintuigen heb je? Durf je iets nieuws te proeven? De leerlingen leren dat je smaak kunt trainen. Je moet iets soms wel tien tot vijftien keer proeven voor je aan een nieuwe smaak gewend bent.
Gezond eten
Leerlingen leren waarom gezond eten en drinken belangrijk is voor je lichaam. Welke producten zijn goed voor je? Hoeveel heb je ongeveer op een dag nodig? Vanaf groep 5 leren de leerlingen ook wat de Schijf van Vijf is. Daarbij komt ook de energiebalans aan bod, waarbij ze leren dat eten en bewegen samengaan.
Voedselproductie
Leerlingen leren over de herkomst van eten en de voedselketen. Welke weg heeft je eten afgelegd voor het op je bord terechtkwam? Welke invloed hebben je keuzes op mens, dier en milieu? In de bovenbouw komen o.a. duurzaamheid, dierenwelzijn, eerlijke handel en biologisch eten aan bod.
Consumentenvaardigheden
Leerlingen leren spelenderwijs om bewuste consumenten te worden. Wat kun je in de winkel kopen? Wat staat er op het etiket? Hoe ga je om met voedselverleidingen? En als je iets hebt gekocht, hoe zorg je dan thuis dat het ook goed blijft? Hoe voorkom je dat je eten verspilt?
Koken
Tijdens de laatste les ontwikkelen leerlingen kookvaardigheden. Ze ontdekken hoe je met een recept een heerlijke en gezonde maaltijd kunt bereiden. Ze leren daarbij verschillende snijtechnieken en over hygiëne bij het bereiden van voedsel. Maar ook: hoe kun je rekening houden met de (dieet)wensen van al je tafelgasten?
Waarom voedseleducatie op school?
De school is de perfecte plek om over gezond en duurzaam eetgedrag te leren. Kinderen brengen veel tijd door op school en de BSO. Ze lunchen ook steeds vaker in de klas. Voor veel kinderen is thuis de gezonde, duurzame keuze niet de standaard. De school is een veilige, educatieve omgeving, waar kinderen geprikkeld kunnen worden om onbekende producten uit te proberen, smaakproefjes te doen, te leren over de Schijf van Vijf en de wereld achter ons eten te ontdekken.
Scholen die investeren in een goed eet- en beweegbeleid, plukken daar bovendien zelf de vruchten van. Leerlingen die gezond eten en genoeg bewegen, zijn fitter en kunnen zich beter concentreren. Bovendien zijn ze beter gewapend tegen verleidingen in de voedselomgeving. Dat helpt om tijdens de middelbareschooltijd en daarna een gezonde leefstijl te houden.
Smaaklessen sluit aan bij de volgende kerndoelen:
Domein Mens en Samenleving
34. De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen.
35. De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument.
37. De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen.
39. De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
Domein Natuur en Techniek
40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
41. De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen.
Bewezen effectief
Uit onderzoek blijkt dat leerlingen na afloop van Smaaklessen meer weten over gezond en duurzaam eten. Een half jaar na de lessen is dit kenniseffect nog steeds overtuigend aanwezig. Dit in tegenstelling tot leerlingen geen Smaaklessen ontvingen. Ook kennen en proeven leerlingen meer verschillende producten. Daarnaast voelen ze zich aangemoedigd om onbekende producten te proeven en hebben ze vaker het plan om gezonder te gaan eten. Wil je meer lezen over onderzoek naar Smaaklessen? Kijk dan op www.smaaklessen.nl/onderzoek.
Smaaklessen bestaat al sinds 2005
Smaaklessen is ontwikkeld door Wageningen University & Research en wordt ondersteund door het Voedingscentrum, het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur en het Voedseleducatie Platform. Kok Pierre Wind is geestelijk vader van Smaaklessen. Smaaklessen is onderdeel van Gezonde School. Het RIVM erkent Smaaklessen als een effectieve interventie.
Onderzoek naar Smaaklessen
Om het jaar wordt aan de hand van een uitgebreide evaluatie onderzocht hoe het lespakket Smaaklessen wordt gewaardeerd en uitgevoerd door leerkrachten. Bovendien vinden er jaarlijks leerkrachtenpanels en leerlingenpanels plaats.
Momenteel zijn we op zoek naar schoolklassen die willen deelnemen aan een onderzoek naar het effect van Smaaklessen. Door deelname aan het onderzoek leveren jij, de leerlingen en jouw school een belangrijke bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek. Elke deelnemende klas ontvangt alle benodigde materialen gratis.
Wil je meedoen of meer informatie? Kijk hier voor meer informatie, vul daar het interesseformulier in of mail ons op voedingopschool@wur.nl.
Met Smaaklessen sluit je aan bij:
- De Schijf van Vijf: bij Smaaklessen wordt de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum als uitgangspunt gebruikt voor wat gezond en duurzaam eten is.
- Reguliere lesmethodes, zoals Argus Clou, Blink, DeZaken en Wijzer: hier vind je een overzicht van hoe het lesmateriaal van Smaaklessen een verdieping, verbreding of vervanging kan
zijn op methodes die nu al gebruikt worden. - Gezonde School: de Gezonde School-aanpak helpt je planmatig
en structureel te werken aan een gezonde leefstijl van leerlingen. Het Vignet Gezonde School bestaat uit zeven deelcertificaten
voor verschillende thema’s. Smaaklessen is een erkende Gezonde School-activiteit en helpt scholen op weg naar het deelcertificaat Voeding. - Sustainable Develoment Goals (SDGs): met Smaaklessen draag je als school ook bij aan verschillende Sustainable Development
Goals, zoals SDG3 'Goede gezondheid en welzijn' en SDG12 'Verantwoorde consumptie en productie'. Met de Sustainable Development Goals werken 193 landen die lid zijn van de
Verenigde Naties aan een duurzame wereld.