Onderzoek
Er zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd om het effect van Smaaklessen te onderzoeken en het lesmateriaal te evalueren. Ook is er onderzoek gedaan naar hoe je gezond eten bij kinderen kunt stimuleren. Op deze pagina lees je daar meer over.
Smaaklessen eerste effectieve lesprogramma over voeding
Smaaklessen is opgenomen in de interventiedatabase met erkende interventies van het RIVM Centrum Gezond Leven (CGL). Smaaklessen is hier beoordeeld als 'Eerste aanwijzingen voor Effectiviteit'. Hiermee is Smaaklessen het eerste landelijke lesprogramma over voeding op de basisschool op dit niveau. De erkenning is verkregen op basis van verschillende effectstudies. Hieronder kun je meer lezen over deze onderzoeken en de resultaten.
Wat maakt Smaaklessen effectief?
- Door nieuwe producten te proeven maken kinderen kennis met nieuwe smaken en texturen;
- Door kinderen zelf ervaringen op te laten doen met voeding, blijven kennis én vaardigheden beter hangen;
- Kinderen ervaren voedsel in een positieve en veilige sociale omgeving (de klas). De leerkracht en klasgenoten zijn sterke rolmodellen. Zo stimuleren ze elkaar om voedsel te ontdekken;
- Door ouders te betrekken als hulpouder, of door huiswerkopdrachten, komt het onderwerp ook thuis op tafel.
Op deze manier stimuleert Smaaklessen leerlingen van 4-12 jaar op de basisschool om later bewustere keuzes te maken voor een gevarieerd, gezond en duurzaam eetpatroon. Samen maken we alle kinderen voedselvaardig!
Lees hieronder meer over de onderzoeken naar Smaaklessen
Procesevaluatie 2023
Om meer inzicht te krijgen in het bereik, het gebruik, de waardering en succes- en verbeterfactoren van Smaaklessen, Smaakmissies en het lesportaal Chef! is er van september tot en met december 2023 een procesevaluatie uitgevoerd. Dit onderzoek draagt bij aan de verbetering van de kwaliteit en toepasbaarheid van Smaaklessen, Smaakmissies en Chef!.
Methode
Het gebruik en waardering zijn onderzocht door zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek uit te voeren bij leerkrachten in het basisonderwijs, die het schooljaar 2022/2023 gewerkt hebben met Smaaklessen en/of Smaakmissies. Er is een online vragenlijst uitgezet naar leerkrachten (n=145). Hiernaast hebben er interviews met leerkrachten (n=7) plaatsgevonden.
Resultaten
Leerkrachten zijn positief over Smaaklessen, Smaakmissies en het lesportaal Chef!. Smaaklessen en Smaakmissies worden vooral als een project in de klas ingezet. De meeste leerkrachten maken alleen gebruik van Smaaklessen. Dit lesprogramma wordt gemiddeld beoordeeld met een 7.7. Ongeveer een kwart van de leerkrachten zet Smaakmissies in. De Smaakmissies worden gemiddeld beoordeeld met een 8.0. De leerkrachten zijn positief over de materialen: een ruime meerderheid van de leerkrachten vindt het lesmateriaal praktisch goed uitvoerbaar, verzorgd en aantrekkelijk, goed aansluiten op het kennisniveau en de belevingswereld van kinderen. Ook vinden de meeste leerkrachten dat zij beschikken over de juiste kennis en vaardigheden om de lessen in te zetten.
De meeste leerkrachten maken gebruik van het lesportaal Chef!. Chef! krijgt een gemiddeld rapportcijfer van een 7.7. De meeste leerkrachten vinden Chef! praktisch in gebruik en vinden het portaal er verzorgd en aantrekkelijk uitzien.
Leerlingen vinden het proeven en proefjes doen het leukste onderdeel van de lesprogramma’s. Daarnaast is gekeken naar de mate waarop de leraren de lesmaterialen inclusief vonden. Dit werd beoordeeld met een 7.8.
Procesevaluatie (2021)
In 2021 is er een kwantitatieve en kwalitatieve procesevaluatie uitgevoerd onder leerkrachten en leerlingen naar het gebruik en de waardering van Smaaklessen, Smaakmissies en het lesportaal Chef!.
Smaaklessen, Smaakmissies en het lesportaal Chef! worden door leerkrachten zeer goed beoordeeld. Zowel Smaaklessen als Smaakmissies sluiten volgens leerkrachten goed aan bij de belevingswereld van kinderen. Het lesportaal Chef! wordt aantrekkelijk bevonden. De vormgeving van het lesmateriaal en de heldere handleiding maakt het aantrekkelijk en makkelijk om het lesmateriaal te gebruiken. Leerlingen waarderen vooral het doen van proefjes en quizzen.
Effectonderzoek Smaaklessen (2020)
Smaaklessen blijkt, net zoals het effectonderzoek in 2016, opnieuw effectief in het verhogen van kennis over gezonde voeding. Kinderen weten na afloop van Smaaklessen meer over gezond en duurzaam eten. Een half jaar na de lessen is dit kenniseffect nog steeds aanwezig.
Het effect werd al gemeten met een gedeeltelijke inzet van het programma: gemiddeld werden drie van de vijf Smaaklessen gegeven. De toename van kennis over voeding bij kinderen was significant hoger wanneer er drie tot vijf lessen gegeven werden, in vergelijking met wanneer er maar twee of minder lessen gegeven werden, zowel op de korte als de lange termijn.
Uit onderzoek blijkt ook dat Smaaklessen een stimulerend effect heeft op de groente- en fruitconsumptie, vooral bij kinderen die thuis minder gestimuleerd worden om gezond te eten.
Lees meer:
Wetenschappelijk artikel over de effecten (2020)
Wetenschappelijk artikel over de rol van ouders/verzorgers binnen voedseleducatieprogramma's (2020)-
Infographic
Procesevaluatie (2017)
Vanuit Steunpunt Smaaklessen is in 2017 een kwantitatieve en kwalitatieve procesevaluatie uitgevoerd onder leerkrachten, leerlingen en uitleenpunten naar het gebruik en de waardering van Smaaklessen en Smaakmissies.
Smaaklessen en Smaakmissies worden door zowel leerkrachten als leerlingen zeer goed beoordeeld. Succesfactoren zijn de volledigheid van de thema’s die aan bod komen. Zowel Smaaklessen als Smaakmissies spreken kinderen aan doordat het zo goed aansluit bij de belevingswereld. De vormgeving en de compleetheid van het lesmateriaal en handleidingen maakt het makkelijk te gebruiken. Bij Smaakmissies wordt de combinatie tussen theorie en praktijk waardevol gevonden.
Effectonderzoek Smaaklessen (2016)
Smaaklessen helpt kinderen bij de ontwikkeling van een verantwoord eetpatroon. Uit onderzoek blijkt dat kinderen na afloop van Smaaklessen meer weten over gezond en duurzaam eten. Een half jaar na de lessen is dit kenniseffect nog steeds aanwezig. Dit in tegenstelling tot kinderen die de Smaaklessen niet volgden. Daarnaast prikkelen Smaaklessen kinderen met voeding bezig te zijn en creëren een sociale norm die hen stimuleert onbekende producten te proeven en gezonder te gaan eten. Kinderen gaan er dankzij Smaaklessen meer op letten of ze gezond en gevarieerd eten. Het bewustzijns-effect neemt toe naarmate ze meer lessen volgen.
Lees meer:
Promotieonderzoek Smaaklessen (Proefschrift, 2016)
Wetenschappelijk artikel over de effecten (2014)
Evaluatie van Smaaklessen (2013)
Procesevaluatie (2014)
Vanuit Steunpunt Smaaklessen is in 2014 een kwantitatieve en kwalitatieve procesevaluatie uitgevoerd onder leerkrachten, leerlingen en uitleenpunten naar het gebruik en waardering van de nieuwe versie van Smaaklessen.
De inzet en waardering van Smaaklessen is hoog. Smaaklessen wordt vooral projectmatig ingezet. Een groot verbeterpunt is de toevoeging van digitaal lesmateriaal. Leerkrachten zijn tevreden over de uitvoerbaarheid, aantrekkelijkheid van het lesmateriaal en de aansluiting bij de Smaaklessen. Leerlingen zijn enthousiast over Smaaklessen en leerden dat ze meer lusten dan ze denken. De uitleenpunten vinden de Smaakleskist functioneel in uitleen. Een aandachtspunt is de manier van inpakken.
Procesevaluatie (2010/2011)
Smaaklessen beproefd: een formatieve procesevaluatie (2008)
Biefstuk komt niet van de kip (2008)
In 2008 is door het Landbouw Economisch Instituut een onderzoek uitgevoerd over hoe kinderen omgaan met voedselkeuze en herkomst en gezondheid van voedsel. Er is gemeten hoeveel interesse kinderen hebben in voedsel en hoeveel zij er van weten. Kinderen die Smaaklessen hebben gevolgd hebben meer kennis over consumentenvaardigheden en herkomst van producten.
Gezond eten stimuleren? Tips voor op school en thuis:
Wel doen:
Geef zelf het goede voorbeeld in woord en daad
Zeg niet alleen dat gezond eten belangrijk is, maar eet zelf ook gezond. Kinderen doen hun ouders na, ook wat eten betreft.
Maak gezond eten beschikbaar en aantrekkelijk
Zet bijvoorbeeld een fruitschaal op tafel of zet een
bakje fruit of groente klaar voor als je kind uit school komt.
Houd vol als een kind iets niet gelijk lust
Na 10-15 keer proeven zijn kinderen gewend aan een nieuwe
smaak. Vaak proeven is dus belangrijk. Een klein hapje is al genoeg voor de smaakontwikkeling.
Betrek kinderen bij de (voor)bereiding van het eten
Bijvoorbeeld door samen een boodschappenlijstje te maken of boodschappen te doen, te moestuinieren, of door samen te koken. Kinderen vinden dit vaak leuke activiteiten en ze leren er veel van. Door zulke positieve ervaringen raken kinderen bekend met het voedsel en de smaak en zullen ze er eerder van durven proeven.
Kracht der gewoonte: vaste eetmomenten & duidelijke
regels
Vaste eetmomenten zorgen voor duidelijkheid en geven structuur aan de dag. Door goede afspraken te maken over eten, weet een kind waar het aan toe is. Houd je zelf ook aan de afspraken.
Praat over voeding en leg uit
Leg (spelenderwijs) uit waarom gezond eten en drinken belangrijk is. Als kinderen begrijpen waarom gezond eten belangrijk is, zullen ze ook sneller geneigd zijn gezonder te eten.
Zorg voor een goede sfeer tijdens het eten
Houd de sfeer ontspannen zodat eten een sociaal en gezellig moment is. Besteed weinig aandacht aan negatief gedrag als een kind niet wil eten. Vaak gaat een kind dan alsnog eten.
Niet doen:
Troosten of belonen met eten
Door te troosten of belonen met eten leert een kind dat het zichzelf kan troosten met eten en kan dit een gewoonte worden.
Dwingen om te eten
Door te dwingen om te eten kan een kind het eten minder lekker gaan vinden. Ook kan het ervoor zorgen dat een kind niet meer voelt wanneer het vol zit.
Verbieden
Koek of snoep helemaal verbieden zorgt er vaak voor dat ze er juist meer van willen. (De verboden vrucht smaakt het lekkerst!)
DaCosta et al 2017; Galloway et al, 2006;
Gibson et al, 2020; Nekitsing et al, 2018; Savage et al,
2006; Vaugh et al. 2016; Ward et al 2015
